Ayrıcalıklı "Mısır Ordusu" Elitleri Pandemiden Hiç Etkilenmediler

1.     Mısır ve Türkiye, 3 Temmuz 2013’e kadar üst düzeyde  iyi ilişkilere sahipti.  Bu tarihte bütün  Mısır tarihinin  seçilmiş ilk ve muhtemelen tek Cumhurbaşkanı Muhammed Mursi’ye, dönemin genel kurmay başkanı Sisi’nin  askeri darbe yaparak yönetimi ele geçirmesiyle ilişkiler gerildi hatta kopma noktasına geldi. Şu anda iki ülkenin en alt düzeyde ilişkiye sahip olduğu söylenebilir.

2.       Fakat son aylarda ilişkiler alt düzeyde olmakla kalmadı, şu anda Libya’da yaşanan iç savaşın tarafları haline gelen iki ülke karşı karşıya ve hatta düşük-orta yoğunluklu bir savaşın eşiğine kadar geldi.

3.       Amerika Birleşik Devletleri (ABD) merkezli bağımsız Global Fire Power'ın (GFP) 2020 raporuna göre Akdeniz'e kıyısı olan ülkeler içinde donanması en büyük ordu Mısır'a ait. Yine Global Fire Power'ın hazırladığı, 2019 askeri güç sıralaması raporuna göre Mısır silahlı kuvvetleri dünyanın en güçlü 25 ordusu arasında 12. sırada yer alıyor. Aynı listede TSK ise 9. sırada bulunuyor.

4.       Buna karşın, Türkiye’nin savunma bütçesi 8.6 Milyar dolar Mısır’ın 4.4 Milyar dolar.  İki ordu araç,  gereç bakımından sayısal anlamda kıyaslandığında birbirine yakın  görünüyor. Fakat uzmanlar tank ve  birkaç donanma unsuru dışında  araç kalitesi,  teçhizat kalitesi,  eğitim kalitesi, tecrübe, hız ve imha gücü anlamında Türk ordusunun, Mısır Ordusundan çok üstün olduğunu da belirtiyorlar.

5.       Ayrıca, ilginç bir noktayı da belirtelim; Mısır’ın sahip olduğu F-16 savaş uçaklarının yedek parça üretimini ve uçakların çeşitli lojistik desteği, Türk firması TUSAŞ tarafından yapılıyor. İlişkiler durma noktasında olsa da, askeri anlamda işbirlikleri devam ediyor.

6.       Ama bu yazının amacı,  Türk ve Mısır ordularını karşılaştırmak değil, son günlerde Libya meselesi ile birlikte  hepimizin gündemine giren Mısır ordusunun nasıl bir yapıya sahip olduğunu hakkında kısa bilgiler vermek.

7.       Mısır ordusu aslında ekonomik bir imparatorluk.  Devlet içinde devlet. Ordu mensupları sınıfsal yapının tepesinde özel ve ayrıcalıklılar. Pandemi sürecinde ise halk ve ordu arasındaki uçurum iyice arttı.

8.       O zaman şöyle bir örnekle başlayalım;  Mısır Savunma Bakanlığı askeri ve sivil meslekler alanında uzmanlaşmak ve ordu için çalışmak isteyen üniversite mezunlarına yönelik, geçen hafta askeri okullara başvuru başlattı. Bu yıl gelebilecek yoğun talebi göz önüne alınarak adaylara başvurularını internet ortamında yapmaları sağlanıyor.

9.       Kabul kriterleri ise hayli katı. Adaylar için 25 yaşından büyük, anne, baba, büyükanne ve büyükbabaların Mısır vatandaşı olma gibi zorunluluklar var. Akademik referansların yanı sıra, fiziksel koşullar da katı. Hava harp okuluna başvuranlar dışında diğer başvurular için minimum boy 1.58, ortalama boy gereksinimi ise 1,7 metredir. Ayrıca Savunma Bakanlığı yönergelerine uygun bir sağlık raporu gerekmektedir.

10.   Ama en sıra dışı koşul; 7,5 metre yüksekliğindeki dalış tahtasından atlama emri verildikten sonraki 3 saniye içinde yüzme havuzuna hiç tereddüt etmeden atlama yeteneğinin olması koşuludur. Başarılı adayların ayrıca psikolojik testleri, İngilizce Excel ve bilgisayar becerileri sınavlarını geçmeleri gerekiyor.

11.   Zorlu koşullar sadece yeni nesil asker-uzmanları modern savaş koşullarına ve sofistike modern silahların kullanımına hazırlamak için değil, aynı zamanda mezunları ekonominin tüm sektörlerinde Savunma Bakanlığı'na ve orduya hizmet edebilen profesyonel bir elit ekibe dönüştürmek için tasarlanmıştır.

12.   Resmi rakamlara göre, “Savunma Bakanlığı” farklı kolları ile beraber Mısır'ın gayri safi yurtiçi hasılasının en az % 2 ila 3'ünü oluşturuyor. Tabii bu rakamlar komik. Uzman tahminleri, Mısır ekonomisinin ürettiği mal ve hizmetlerin %30 ila 50'sinin doğrudan bakanlığa bağlı olduğunu belirtiyor. Hatta dolaylı olarak bağlı olanlarla beraber  Mısır ekonomisini %70’inden fazlası ordunun kontrolünde.

13.   Ordunun sivil faaliyetlerinin ya da şeffaf kayıtların denetlenmemesi durumunda bile gerçek aslında net olarak görülüyor. Ama resmi rakamları baz alsak ve gerçek rakam sadece %2 olsa bile bu, ordunun yıllık 6 milyar Dolardan fazla sivil üretimden sorumlu olduğu anlamına geliyor.

14.   Mısır ordusu; faaliyetleri arasında neler mi var? Örneğin, 20 yıl boyunca Mısır’daki iktidar yapısına ilişkin araştırmalar yapan ve yaşamının bir bölümünü Kahire’de geçiren siyaset bilimi uzmanı Prof. Robert Springborn, Mısır ordusunun ekonomik faaliyetlerinin oldukça geniş bir alana yayıldığını söylüyor. Springborn, “Otomobil üretimi, kıyafet, yol yapım çalışmaları, otobanların ve köprülerin inşası; tencere, tava gibi mutfak malzemelerinin üretimi.  Şayet Mısır’da bir mutfak gereci alırsanız, o cihazın ordu tarafından imal edilmiş olması çok muhtemeldir. Eğer doğalgaz bağlantınız yoksa ordunun ürettiği gaz şişelerine muhtaçsınız. Yediğiniz gıdaların ekimi de ordu tarafından yapılıyor, hatta bu tarım ürünleri işliyor ve paketliyorlar. Mısır ordusunun ekonomide faaliyet göstermediği bir branş neredeyse yok gibi" diyor.

15.   Ordu aynı zamanda hükümet ihalelerinde öncelik verilen bir ekonomik varlık ve hatta bazı durumlarda münhasır teklif verme hakkına sahip bir oluşumdur.

16.   Ordunun gelirleri devlet hazinesine de gitmiyor. Savunma Bakanlığının, sivil sektörü vergi ödemekten muaftır ve ordu içinde sadece küçük bir grup yatırımları hakkında bilgi sahibidir. Kendi rezervleri ile ilgili ayrıntılar da gizlidir. Ayrıca sivil faaliyetlerden elde edilen gelirler, parlamentonun itirazsız olarak onayladığı savunma bütçesine eklenmektedir.

17.   Milyonlarca Mısırlının koronavirus salgını yüzünden işsiz kıldığı son dönemde, Savunma Bakanlığı personeli maksimum koruma altındadır. Personel, askeri hastanelerde tıbbi bakım ve ücretsiz yüksek öğrenim içeren üye istihdam avantajlarına sahip olmakla beraber, diğer iş sektörlerinden çok daha yüksek olan maaşlarını da almaya devam etmektedirler.

18.   Ordunun statüsünün kutsallığı ve Savunma Bakanlığı iştirakleri ağı yasa gereği, halkın orduya yönelik eleştiri yapmasını yasaklandığı için kamuoyunun incelemesine tabi tutulamıyor.

19.   Mısırlılar, askeri firmaların özel şirketlerin yerini aldığı ve bu süreçte ülkenin özel sektörünün gelişimini engellediği yönünde hafif tonlarda eleştiriler yapmakla kalıyor. Ancak Uluslararası Para Fonu, Dünya Bankası veya kredi derecelendirme kuruluşları gibi uluslararası finans kurumlarının periyodik raporlarında daha bariz eleştirilere yer verilmekte.

20.   Koronavirus salgını patlak verene kadar, Cumhurbaşkanı Abdülfettah Sisi'nin teşvik ettiği reformlar ve 2019 yılında yüzde 5,9 olan ekonomik büyümesi nedeniyle ekonomisinin yönetimine Mısır’a büyük övgüler yağdırıyordu. Ancak raporlarda, ordunun sivil faaliyetleri kontrol etmesi sonucu özel sektöre verilen zarara da dikkat ediliyor. Mevzuat başkanlık yönergelerine rağmen bürokrasinin hala külfetli olduğunu ve mali şeffaflığın hala Batı standartlarının çok altında olduğunu gösteriyor.

21.   Ancak yine de, Mısır yüksek notlar alıyor ve güven arttırıyor. IMF, COVID-19 ile mücadeleye yardım etmek için Mayıs ayında ülkeye 2,8 milyar dolarlık bir kredi sağladı. Bu ay IMF, para fonunun "yetkililerin son dört yıl içinde elde ettiği başarıları korumalarına yardımcı olmak" için ülke için 5,2 milyar dolarlık yeni bir krediyi daha onayladı.

22.   Ama bu güven gösterisine ek olarak, yanıp sönen bir de uyarı ışığı var. IMF'nin Mısır temsilcisi Uma Ramakrishnan, IMF'nin internet sitesinde yer alan bir röportajında, Mısır'daki ekonomik büyümenin bu yıl geçen yıla oranla önemli ölçüde daha düşük olabileceğini açıkça belirtti. Temsilci ayrıca, Mart ve Nisan ayında ülkeden yaklaşık 16 milyar Doların çıkarıldığını da açıkladı.

23.   Koronavirus salgınından kaynaklan beklenmedik harcamalar, sağlık hizmetlerinin finansmanının artırılması ve ihtiyaç sahibi Mısırlılara sosyal yardım ve yapılan doğrudan yardımlar Mısır'ın döviz rezervlerini eritmiş ve bu da 37 milyar Dolar olan rezervi 31 milyar Dolara düşürmüştür.

24.   Ülkenin GSYİH'sının yaklaşık %5'ini oluşturan turizm gelirleri de neredeyse kurudu. Körfez ülkelerinde çalışan Mısırlılardan gelen işçi dövizleri, buradaki yabancı işçilerin işten çıkarılması sonucunda yıllık 27 milyar Doların çok altına düşmesi bekleniyor.

25.   Bu işçilerin çoğu Mısır'a dönmeye başladı bile. Mısır’da da işsiz sayısı giderek artmakta. Bu arada Mısır'daki kafeler neredeyse normal operasyonlarına geri döndüler. İşsizler açılan kafelerde günlerini geçirirken ordu da dolu bir mideyle yürümeye devam edecek.

26.   Bu arada ordunun bu yapısını anladıysanız Muhammed Mursi’nin neden indirildiğini de anlamış olursunuz. Devlet içinde devlet olan “Ordu Cemaatine “ tehdit olduğu içim indirdiler Mursi’yi.

27.   Mısır aslına giderek fakirleşiyor. Nüfus artış hızı çok yüksek.  İşsizlik artıyor.  Turizm’in payı tüm çabalara rağmen en yüksek zamanında % 5’i geçmedi. Bu güne kadar en fazla  turist sayısı 11.3 milyon ile 2018 de oldu. Bu yıl pandemiye rağmen turizm sezonunu en erken açan ülke olsa da 2020 yılı tahminleri en fazla 2 Milyon Turistin gelebileceği yönünde. Daha da aşağı olabilir. Bu Turizm gelirinin kuruması demek.

28.   İnsan hakları ve  demokrasi sorunları, ekonomik kriz, turizmdeki daralma, gelir dağılımında eşitsizlik, fakirlik, işsizlik , dış borç gibi ağır sorunlar, rüşvet ve ahlaki yozlaşma altındaki Mısır’da  ordu mensupları ülkenin kaymağını yiyerek semirmeye devam ediyorlar. “Firavun ve Amon Rahiplerinin” yerini, “Sisi ve Ordu mensupları” almış durumda. Mısır bildiğimiz Mısır: “Tanrı Firavun” ve “Köle halk”.

29.   Siz “Piramidi” sadece bir anıt mezar mı sanıyordunuz? O Mısır halkının sosyolojik ve ekonomik kaderinin sembolü aslında…

Nehir Nil
 

@Jakaranda01

1. Stratejik Düşünce Eenstitüsü, Akdeniz’in en büyük 10 donanması.

2. Euronews haberler

3. Veysel Kurt, Oğuz Güngörmez Darbe Sonrası Mısır’ın Dış Polıtıka Arayışı ve Sılahlanma Stratejısı. SETA. Analiz Ağustos 2018, sayı:252

4. Fatma Sarıaslan,  Türkiye-Mısır İlişkilerinde Ekonomik Dinamiklerin Etkisi, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Sayı: 53, Temmuz-Aralık 2019, ss.526-559.

5. Zvi Bar’el,  Mısır'ın ayrıcalıklı askeri seçkinleri Koronavirüs krizi sırasında çok az acı çekiyor.   [Haaertz.com]